رله زمانی یا همان تایمر تجهیزی است که وظیفه آن تنظیم مدت زمان مشخص بین دو عملکرد خاص، در مدار فرمان کنترل یک پروسه می باشد. به عبارت دیگر تایمرها وظیفه کنترل حالت های مدار را در یک مدت زمان خاص به عهده دارند. اگر بخواهیم به طور خلاصه به کاربرد تایمر در تابلوهای برق صنعتی و اتوماسیون اشاره داشته باشیم می توان به کاربرد آن در تابلو های فرمان، زمان سنجی یک عملکرد خاص، راه اندازه اتومات دستگاه ها، استفاده از آن به عنوان رله زمانی در پروسه های اتوماسیون و همچنین راه اندازی موتورهای سنگین سه فاز جهت تغییر حالت اتصال ستاره به مثلث اشاره کرد.
تایمرها را به طور کلی میتوان به دو دسته آنالوگ و دیجیتال تقسیم کرد که در هر کدام از این دسته ها تایمر میتواند نقش تأخیر در وصل و یا تأخیر در قطع را داشته باشد.
تایمرهای آنالوگ از اولین نوع تایمرها می باشند و هنوز هم کاربرد زیادی در صنعت دارند، معمولاً مدت زمان سپری شده را نمایش نمی دهند اما برای مشخص بودن اینکه تایمر در حال کار (شمارش) می باشد یا نه، یک هشدار دهنده که اغلب به صورت چراغ کوچک است بر روی آن قرار داده می شود.
تایمرهای دیجیتال که نسل بعدی تایمر بعد از تایمر آنالوگ می باشند. در ساختار این نوع از تایمرها از مدارات الکترونیکی استفاده می شود و معمولاً بر روی تایمر یک صفحه نمایش وجود دارد که زمان تنظیم شده، زمان سپری شده تایمر را به کاربر نمایش می دهد.
همچنین میتوان تایمرها را بر اساس مکانیزمی که برای اندازه گیری زمان از آن استفاده می کنند به انواع زیر تقسیم کرد:
تایمر الکترومکانیکی:
تایمر الکترومکانیکی یا تایمر موتوری برای اندازه گیری زمان از موتور و یک چرخ دیسک زائده دار استفاده می کند. زائده پس از مدت زمانی مشخص با میکروسوئیچ داخلی تایمر برخورد کرده وعمل قطع یا وصل مدار را انجام می دهد. فاصله زائده بر روی چرخ دیسک قابل تنظیم بوده و مشخص کننده مدت زمان تایمر می باشد.
تایمر حرارتی:
به این نوع تایمر، تایمر بیمتال هم گفته می شود و مکانیزم آن شبیه به بیمتال می باشد. عبور جریان از بیمتال سبب گرم شدن فلز بیمتال شده و با خم شدن فلز بیمتال و برخورد آن با میکروسوئیچ داخلی تایمر، عمل قطع و وصل پس از مدت زمان مشخصی انجام می پذیرد. نقطه ضعف این تایمر دقت پایین آن و تأثیر دمای محیط بر عملکرد آن می باشد.
تایمر هیدرولیکی:
در این تایمر از مکانیزم هیدرولیک جهت اندازه گیری مدت زمان استفاده می شود. عملکرد این نوع تایمر به اینصورت می باشد که، پس از وصل تغذیه تایمر رله تایمر وصل شده و سبب جابجایی مقدار مشخصی روغن داخل تایمر می شود. ملاک اندازه گیری زمان مدت زمانی است که روغن جا به جا می شود.
تایمر پنوماتیکی:
در این تایمر برای اندازه گیری زمان از ذخیره سازی و فشرده سازی هوا استفاده می شود و مکانیزم آن شبیه به تایمر موتوری می باشد با این تفاوت که برخلاف تایمر موتوری، در تایمر پنوماتیکی پس از قطع برق تایمر، اندازه گیری زمان شروع می شود.
تایمر الکترونیکی:
این تایمرها از دقت بالایی در اندازه گیری زمان برخوردار می باشند و از آن برای اندازه گیری زمان های کمتر از ثانیه معمولا از این نوع تایمر استفاده می شود. در ساختار تایمر الکترونیکی از مدارات و المان های الکترونیکی دقیق استفاده می شود و با توجه به نوع مدار الکترونیکی، خود به انواع مختلف تقسیم می شود. ساده ترین مکانیزم اندازه گیری زمان که میتوان در تایمر الکترونیکی از آن استفاده کرد تغییر ظرفیت خازن که در نتیجه زمان شارژ و دشارژ آن را تغییر می دهد، می باشد.